radiofragment

afgelopen week mocht ik op de radio spreken, het fragment is te beluisteren via de link.

dwarrelvrij

het vlaagt, het vlaagt, de wind is dol

wat los komt waant zich dwarrelvrij

en heel de lucht lijkt bladerblij

het wentelwaait van groensel vol

steeds naakter worden twijg en tak

‘tabee, tabee, wij gaan op pad!’

zo ziet men in haast heel de stad

het vrijgekomen loverdak

maar na de vrijheid wacht de dood

dat weet d’ inmiddels blote boom

aan ’t einde van zo’n korte droom

wacht rotting in de straat of sloot

© ton de gruijter 

zes man sterk

o martelgang, o martelgang,

het duurde heel het leven lang

van eerste kreet, dat vals gejank

tot godvergeten laatste plank,

tot aan het eind, het ‘land in zicht’

er bleef niets meer dan dood gewicht

(nog goed te doen voor zes man sterk),

en beitelwerk in ‘n grauwe zerk

© ton de gruijter 

het helen dat ik vrees

’t is niet zozeer da ’k lijden moet

als wel het helen dat ik vrees,

het gif dat men mij binnengiet

en ’t zinloos snijden in het vlees

het is het zuigen van het bloed

en dat men aan mijn lichaam voelt,

de slangen die men door mij steekt;

’t is ongetwijfeld goed bedoeld

ach, eng’len in het wit; geef toe,

uiteind’lijk wint de klok de race.

’t is niet zozeer da ‘k lijden moet

als wel het helen dat ik vrees

© ton de gruijter

tussen twee en drie

dit is voor tussen twee en drie

zo ongeveer,

wanneer je weer een keer

de droeve gang beloopt

en tegenstrijdigheden hoopt

begroet haar zacht,

maar vraag niet hoe het gaat

bespaar haar het om bestwil ‘’t gaat wel goed’

(zo is ze opgevoed, ‘wees niet tot last’)

pak liever de vermoeide handen vast,

ze steekt ze immers naar je uit

en geef wat warmte aan de huid

en deel een traan

maar spreek niet, zwijg,

de stilte zegt genoeg

zo tussen twee en drie

is ’t altijd nog te vroeg

© ton de gruijter 

fraaier heuvels

waar zag ik fraaier heuvels ooit

dan in het landschap dat u torst

eens daar verwijlen deed ik nooit

omdat ik zulks niet opp’ren dorst

mij daar vermeien voor een poos,

tot nu heb ik mij niet verstout

wellicht te blo, dat ik dan bloos

daar u mij voor een dolhoofd houdt

ik veins aan dat voorbij te gaan

wat u zo gul en glooiend tooit,

maar ’t doet mij stijf ter plekke staan;

waar zag ik fraaier heuvels ooit!

© ton de gruijter 

de uitweg

de tas, de jas, de toegangspas,

ze zijn vanaf vandaag niet meer van nut

het grijze hoofd (onwennig) wordt gestut,

gevangen in een zijden das

men vindt toch nog een compliment,

een woord, een lach, dan koffie met wat taart

(nog nooit stond men zo om hem heen geschaard,

haast als cipiers van ’t vreemd moment)

ze veinzen afgunst om ’t pensioen

hij voelt het wel, maar speelt gewillig mee

en zegt geen spijt te voelen ‘ach welnee,

er is nog vast veel leuks te doen’

al snel zijn allen uitgepraat,

dan volgt het handen schudden, slap en kort

hij zoekt zijn uitweg op het richtingbord

waar niets meer op te lezen staat

© ton de gruijter 

orde

’t is goed bedoelde onschuld, ’t bellen van de tram

wanneer hij na het lossen van de beige groep

zijn spoor weer zoekt

zij weten beter, steken naar de stoep en wachten,

tot zij één voor één zijn ingeboekt

het is een dag als gister was,

’t geluid van buiten, al wat afleidt, veilig achter steen en glas

hier klinken alle stemmen zacht, de glimlach dooft

papieren glijden over ’t sleetse blad van de bureaus,

ervaren handen paraferen blauw en zwart

(een enkel vel legt men apart)

en af en toe verstoort een stempel hier de rust,

alsof hij ’t kussen te wellustig kust

hier is de orde van de dag,

met brood om twaalf en thee om drie

de middagzon verflauwt, aan morgen denkt zij al.

zij worden uitgeboekt,

bereiden zich op ’t bellen van de tram

die straks hun halte zoekt,

en weten, tussen hen die zonder zorgen zijn

(een jongen geeft zijn lief een zoen);

‘er is nog veel te doen’

© ton de gruijter 

broos (slot)

sinds kort verblijft zij in haar allerlaatste huis

(’t is niet meer dan een kamer met een bed)

er staan wat fotootjes van thuis

er valt niet veel meer op te schrijven

behalve het ‘doe dan maar niets’

dat helpt aan ’t eind misschien nog iets

zo werd ze dan; doorzichtig, broos

en iedereen is machteloos

want zo wordt alles vederlicht

en iedereen voelt dat gewicht

er lijkt maar één geluid te blijven,

de klok die onverstoorbaar tikt

‘het is nu eenmaal voorbeschikt’

ze spreekt nog één keer, fluisterzacht

‘ik moet nu gaan’

’t is eindelijk voor altijd nacht

© ton de gruijter

(een herschreven tekst van 17 en 28-05-2008)

broos (4)

haar hand voelt breekbaar, zij is botten zonder wil

(alleen haar ogen vlammen af en toe)

en heel de kamer zwijgt, ’t is stil

er mag wat water aan een stokje

en dan voorzichtig langs de mond

een ritueel, de lippen rond

ze zit aan plastic slangen vast

ze wordt gevuld en weer ontlast

het druppelt door haar, af en aan

zo rekt men hier nog het bestaan

ik gun haar eigenlijk een slokje

dat mag niet van het protocol,

dan slaat – zegt men – het lijf op hol

’t is overmorgen moederdag.

van buiten klinkt

(van mensen in de zon) gelach

© ton de gruijter

(een herschreven tekst van 09-05-2008)

broos (3)

de eerste hap slaagt vrijwel steeds bij poging twee

(alleen gaat niet, maar samen lukt het net)

haar lege vork prikt dapper mee

en dan verliest ze zich in dromen

alsof ze in de stoel verdwijnt

en langzaam, langzaam, verder kwijnt

ik kijk naar haar, zo als ze zit

de huid is bijna albastwit

en rond de ogen rozerood

zo lijkt ze al een beetje dood

dan blijkt er weer wat lucht te komen,

beweegt een ader, blauwig-zwart,

een buitenpost van ’t oude hart

het lijkt alsof de hand zich kromt,

een zacht verzet,

nog niet gereed voor wat nog komt

© ton de gruijter

(een herschreven tekst van 30-04-2008)

broos (2)

ze wacht, met lege ogen, stijf gesloten mond

(als angstig kind dat naar een tandarts moet)

haar tas staat naast haar op de grond

de lange stilte wordt verdreven

ze kijkt niet op, maar hoort het wel

’t is onverbiddelijk, de bel

ik speel de onverschilligheid

terwijl ik haar de lift in leid

beneden schijnt de zon, ik lach

en lieg ‘het wordt een mooie dag’

ik twijfel zélf ook nog, heel even,

maar help – het moet – haar in de bus

wat rest mij dan de judaskus?

en dan verdwijnt ze, niets ziend, bang,

want ergens wacht

de eerste keer de dagopvang

© ton de gruijter

(een herschreven tekst van 24-04-2008)

broos

de broze botten drukken amper op de bank,

(het lichaam is hier zachtjes neergezet)

een kussen steunt haar in de flank

ik snij het brood in mussenhapjes

en help haar met de koffiekop

ze lacht, als om een goede mop

maar in de ogen woont weer mist,

de blik die vroeger altijd wist

hoe alles was en alles ging

zoekt nu naar een herinnering

ze loopt met kleine, slappe stapjes

(en meestal haalt ze net

de afstand naar ’t toilet)

ze krijgt het koud, ik pak de jas

en steun de arm

die vroeger van mijn moeder was

© ton de gruijter

(een herschreven tekst van 08-02-2008)

onder elkaar

een deur slechts, grens van hout en ruit,

verbergt de tempel voor het burgeroog

(verstandig volk leidt ’t leven liever droog)

maar hier stapt men de wurging uit

en dan een man die ’t zwijgen breekt,

vertrouwend op wie nu aanwezig is

(in ieder ’s ogen grijst hetzelfd’ gemis)

een man die tegen broeders spreekt

‘ontkurk de kruik, het trouw kompas

een heilwens dan, als lied voor d’ lege lucht

verkort de spanne tussen zucht en vlucht,

o lotgenoten, hef het glas’

© ton de gruijter 

bezoek

ja, zelfs het stof bewoog hier door de bel

en danste langs het oud behang

in deze niet zo vaak belopen gang

alsof het schrok van ’t plots geluid, zo schel

en hij bleef eerst nog denken -‘zal ik gaan,

want wie bezoekt mij hier nu nog?’-

maar na een tweede klank ging hij dan toch,

ontsloot de deur en zag een dame staan

haar naam, doorsneden door het straatgeluid,

vernam hij niet en ook de traan,

die blonk in ’t oog, zou hij toch niet verstaan

hij sloot de deur, zij gleed zijn blikveld uit

want evenmin herkende hij haar kleur,

zo anders dan het beeld, zwart-wit

en grijs gestold, zoals in ’t album zit,

zij bleef een vreemde, storend aan de deur

© ton de gruijter 

onvoltooid verleden tijd

ook schaduw is niets meer dan schaduw,

de lange straat is korter nu dan toen

zelfs grote kamers lijken klein

en bij een plotse pijn

heelt nu niet meer een moederzoen

vertrouwenwekkend was de lach van ouders, tantes, ooms,

maar langzaam stroopten zij haast alles van mij af,

mijn veiligheid, mijn droom

en alles wat mij warmte gaf

er is geen jungle in het park,

patronen in ’t behang vertellen geen verhalen meer

op oude zolders wonen blokken, bal en beer

de broekspijp reikt tot ver voorbij de knie,

en toch; ’t is koud, ik voel me naakter nog dan ooit

mijn jeugd ontnam bij ’t scheiden mij mijn fantasie

ver vóór haar werk echt werd voltooid

© ton de gruijter

handen

de eerste hand, zo wordt gezegd,

die moest wel van een moeder zijn,

de dag dat jij

in ’t lichaam werd gelegd

als troost,

bij d’ eerste pijn

een vadershand aan d’ and’re kant

bij ’t moeizaam lopen, staan

de lessen aan ’t onwennig lijf,

van zwaaien tot aan slaan,

het spel van soepel tot aan stijf

en dan de partners en het kind,

wiens kleine hand, door jou gestuurd,

het eigen leven vindt,

waarlangs het jouwe schuurt

je kent ze allemaal, behalve één;

wie deelt jouw vroeger hand op het moment

dat eindelijk het moe geworden vlees, verdord,

teruggetrokken wordt,

zodat de geest weer vrijheid kent?

© ton de gruijter 

passanten

’t is vaak in de zwartere dagen

of bij een volhardende nacht

dat zelfs door wie doorgaans passeren

een weifelmoment wordt gewacht

dan waait het geluid van de stemmen

de godshuizen uit, over straat

dan warmt soms het andere denken

degeen die de haast even laat

het lijkt dan wanneer iemand luistert

de schouders ophaalt voor bedrog,

of plots kraag of jaspand nog fluistert

‘wees stil nu, wellicht is het toch..’

© ton de gruijter